Gevangenpoort Den Haag

Politieke gevangenis Buitenhof Den Haag

Den Haag - Gebrandmerkt, gevierendeeld, geradbraakt of het schavot? Lijfstraffen, martelen en het ter dood brengen waren in de eeuwen geleden normale praktijken in de gevangenis. In de Gevangenpoort aan het Buitenhof in Den Haag was dat niet anders. Johan de Witt en Johan van Oldenbarnevelt zijn de bekendste gevangenen die in deze gevangenis tegenover het Binnenhof opgesloten hebben gezeten. Een bezoek is nog steeds een huiveringwekkende 'martelgang'.

Voorpoort van het Binnenhof

De 14de-eeuwse Haagse Gevangenpoort was een voorpoort van het Binnenhof. De poort werd tevens gebruikt als gevangenis waar verdachten opgesloten, verhoord, gemarteld en berecht werden. Het ging er in die tijd niet zachtzinnig aan toe om je aan het praten te krijgen en te straffen: duimschroeven, halsbanden met scherpe spijkers, ijzers waarmee de beul kon brandmerken, hakbijlen om ledematen af te zetten, een apparaat om haren mee uit te trekken; hier werden gevangenen letterlijk een kopje kleiner gemaakt. Overigens vond het martelen achter gesloten deuren plaats. Alleen de doodstraf werd buiten uitgevoerd; dan kon iedereen zien wat er gebeurde als je hetzelfde vergrijp pleegde.

Van Vrouwenkamer tot Pijnkelder

Verdachten werden allereerst vastgezet boven de poort, in de Ridderkamer of Vrouwenkamer. Als het tijd was voor je verhoor, werd je overgebracht naar de Examineerkamer. Hier werd je stevig aan de tand gevoeld, maar als dat niet voldoende was, wachtte je de Pijnkelder. Na je bekentenis werd in de Raadskamer je straf uitgesproken. Was het de doodstraf, dan mocht je in de Treurkamer nog een laatste galgenmaal nuttigen alvorens je via een bruggetje naar het schavot werd gebracht. Hier werd je opgeknoopt of met de bijl onthoofd. Was je edelman, dan werd je met een zwaard een kopje kleiner gemaakt.

Arm of rijk?

Overigens maakte het wel uit of je arm of rijk was. Mensen met geld konden een luxere cel huren zodat ze niet een ruimte met andere gevangenen hoefden te delen. Ook kon je wijn drinken als je geld had. Mensen zonder geld waren aangewezen op met ziektes vervuild slootwater.

De Haagse Gevangenpoort is in gebruik geweest als gevangenis van de zestiende tot en met de negentiende eeuw.

Johan van Oldenbarnevelt (1547 - 1619)

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was Johan van Oldenbarnevelt raadpensionaris van de Staten van Holland. Lange tijd werkte hij samen met Maurits van Oranje, de zoon van Willem van Oranje, maar kwam later tegenover hem te staan en werd door een politieke rechtbank wegens hoogverraad ter dood veroordeeld. Een dag later werd hij op het Binnenhof onthoofd.

Johan de Witt (1625 - 1672)

In de Gouden Eeuw was Johan de Witt raadpensionaris van het gewest Holland. Hj was de opvolger van stadhouder Willem II en werd de machtigste politicus van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden omdat de provincies geen nieuwe stadhouder van het Huis van Oranje wilden. Aan zijn carrière kwam bruut een einde door een samenzwering tegen hem en zijn broer Cornelis, die Willem III zou hebben willen vermoorden. Door de toegestroomde orangisten werden beide broers bij de Gevangenpoort gelyncht.
Bizar: Een tong en een vinger van de broers is te zien in het Haags Historisch Museum.

1828: Gevangenpoort op slot

In 1828 werden veel straffen afgeschaft en ging de Gevangenpoort op slot. Nu is het een museum waar je de originele kamers kunt zien alsmede veel van de originele martel- en strafwerktuigen.