Neutraal Moresnet

Ons onbekende buurland

Kelmis - Grote kans dat je nog nooit van ons buurland Neutraal Moresnet hebt gehoord. Toch heeft het landje, net over de grens met onze provincie Limburg, echt bestaan. De belangrijkste inwoners waren avonturiers, gokkers, smokkelaars, dieven, mijnwerkers, een paar idealisten en een veldwachter.

Neutraal Moresnet

Het ministaatje Moresnet was slechts 11 vierkante kilometer groot. Het ontstond in 1815 toen Nederland en Pruisen het maar niet eens konden worden over een zinkmijn.

Vijf jaar eerder verkreeg de Luikse uitvinder Jean-Jacques Daniel Dony van Napoleon het patent voor het produceren van zink. De uitvinder bezat al een concessie voor het winnen van metaal in het gebied onder Vaals. Na de val van Napoleon eisten zowel Nederland als Pruisen het gebied op. Als oplossing werd besloten om de groeve binnen de gemeente Moresnet een status aparte te verlenen. Het neutrale landje kwam daarmee onder gezamenlijk bestuur van beide landen. Dankzij de status aparte kregen de 256 inwoners van het nieuwe mini-landje allerlei belastingvoordelen. Er kwamen zelfs plannen voor een eigen munt, een eigen postzegel, misschien toch maar wel inkomstenbelasting en zelfs het invoeren van Esperanto als taal.

Kelmis en Onafhankelijkheid Moresnet

In korte tijd groeide het dorpje Kelmis, afgeleid van het Griekse woord voor zink, van 250 inwoners naar een belastingparadijs met 3500 inwoners. In de hoogtijdagen was neutraal Moresnet de grootste zinkproducent van de wereld. In het dorp waren er zo'n 60 café's alsmede verschillende bordelen. Maar met het uitgeput raken van de groeve kwam ook de neergang.

Toen België in 1830 onafhankelijk werd van Nederland, ontstond bij Vaals een vierlandenpunt. Bijna honderd jaar later, in 1919, werd het staatje opgeheven. Na de Eerste Wereldoorlog deed Duitsland afstand van Moresnet en werd het gebied onderdeel van België. Wat rest van neutraal Moresnet zijn wat ruïnes, een vijftigtal grenspalen en een klein museum -het Göhltalmuseum- met attributen, documenten en foto's uit die tijd.